Co to jest kołdra obciążeniowa?

Kołdra obciążeniowa, nazywana też sensoryczną, stosowana jest wspomagająco w terapii wielu zaburzeń psychofizycznych, zwłaszcza związanych z nieprawidłowym działaniem tzw. układu proprioceptywnego, odpowiadającego za czucie głębokie. 

Układ ten, za sprawą receptorów rozmieszczonych w mięśniach i ścięgnach, zapewnia wewnętrzne „czucie siebie”, czyli świadomość położenia poszczególnych części ciała. Dzięki temu pozwala działać i ruszać się bez konieczności świadomego analizowania każdej czynności oraz przetwarzania informacji pochodzących z innych zmysłów, takich jak dotyk, słuch, wzrok i węch. 

Jak działa kołdra obciążeniowa? Pościel tego typu ma znaczny ciężar. Dzięki temu przyciska ciało osoby leżącej do materaca, stymulując układ proprioceptywny do właściwej pracy. W zależności od charakteru zaburzenia, działanie to może mieć charakter wyciszający bądź pobudzający. 

W odróżnieniu od zwykłych kołder wypełnionych puchem bądź włóknami poliestrowymi, pościel terapeutyczna ma zupełnie inną konstrukcję. Wewnątrz znajduje się najczęściej drobny granulat szklany, stosuje się też naturalny, antyalergiczny żwirek. Całość obszyta jest miękką, delikatną tkaniną, zapewniającą komfort termiczny oraz wysoką przepuszczalność powietrza. 

Kołdry obciążeniowe pierwotnie przeznaczone były przede wszystkim dla dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej (SI). Pod pojęciem tym kryje się nieprawidłowe przetwarzanie bodźców zmysłowych przez układ nerwowy, głównie w obrębie układu proprioceptywnego, a także dotykowego, co przekłada się między innymi na niewłaściwą koordynację ruchową, nadpobudliwość, obniżoną lub podwyższoną wrażliwość czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, a także zaburzenia mowy i zachowania. 

Współcześnie kołdra sensoryczna znajduje jednak znacznie szersze zastosowanie i polecana jest nie tylko dzieciom, ale też osobom dorosłym. Dla kogo kołdra obciążeniowa może okazać się przydatna? 

Kołdra obciążeniowa dla dzieci

Kołderka obciążeniowa jest zalecana dzieciom dotkniętym takimi problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, jak:

• ADHD, czyli nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi – zaburzenie powodujące nadmierną ruchliwość  i impulsywność, przy jednoczesnych problemach z koncentracją. 
• Zespół Aspergera  - zaburzenie ze spektrum autyzmu, w przebiegu którego występują między innymi upośledzenie interakcji społecznych, skłonność do izolowania się, zubożenie mowy, a także ponadprzeciętne uzdolnienia w wąskim, wybranym obszarze. 
• Autyzm – zaburzenie rozwojowe dotykające ośrodkowy układ nerwowy, objawiające się między innymi niedorozwojem intelektualnym, wycofaniem, alienacją oraz problemami z integracją doznań zmysłowych.
• Zespół Tourette’a – schorzenie neurologiczne powodujące występowanie mimowolnych i gwałtownych tików ruchowych oraz głosowych.
• Zespół Downa – grupa wad o podłożu genetycznym, w tym m.in niedorozwój intelektualny i nieprawidłowa budowa poszczególnych elementów ciała, ale też osłabione napięcie mięśniowe oraz współwystępujące zaburzenia integracji sensorycznej.

Kołderka sensoryczna dla dziecka powinna być bardzo dokładnie dobrana do aktualnej wagi i wzrostu dziecka. Nie należy kupować pościeli na wyrost i na zapas (szczegóły w dalszej części artykułu). W razie wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą sprawującym opiekę nad maluchem. 

Rodzice pytają niekiedy, czy dobrym rozwiązaniem jest kołdra obciążeniowa dla niemowlaka. Odpowiedź jest przecząca. Większość producentów nie zaleca jej stosowania u maluchów poniżej drugiego roku życia i o masie mniejszej niż 20-22 kilogramów. 

Ma to związek z delikatną budową ciała tak małych dzieci, ale też z faktem, iż większość wspomnianych wyżej zaburzeń objawia się w wieku minimum dwóch lat, a często znacznie później. Dlatego kołdry sensoryczne dla dzieci w pierwszych miesiącach życia są przeciwskazane. 

Kołdra obciążeniowa dla dorosłego

Kołdra obciążeniowa dla dorosłego pełnić może dokładnie te same funkcje w związku z tymi samymi zaburzeniami. Wszystkie one bowiem, choć pojawiają się w okresie wczesnego dzieciństwa, towarzyszą choremu do końca życia, nawet jeśli w niektórych przypadkach natężenie objawów maleje, tudzież stają się one lepiej kontrolowane (SI, ADHD). 

Ale też znajduje kołdra sensoryczna dla dorosłych zastosowanie w innych przypadkach, niekoniecznie związanych z występowaniem określonych jednostek chorobowych. Wskazaniem do używania tego typu pościeli może być zwiększone napięcie emocjonalne oraz mięśniowe, a także pobudzenie psychoruchowe, związane z codzienną, nadmierną ekspozycją na stres. 

Kołdra może pomóc w wyciszeniu skołatanych nerwów i regeneracji systemu nerwowego, będzie też działać tonująco na mięśnie. Może być przydatna dla osób, które cierpią na bezsenność. Można ją też stosować w przypadku zaburzeń związanych z depresją (szczegóły poniżej).

Kołdra obciążeniowa dla dorosłych nie różni się budową ani sposobem używania od pościeli dla dzieci. Inna jedynie jest waga i rozmiar, gdyż są one dopasowane do gabarytów ciała. W sklepach dostępne są kołdry obciążeniowe bardzo różnej wielkości, nawet o wymiarach 200x220 centymetrów, nadające się do użytku dla dwojga. 

Należy jednak pamiętać, że w przypadku dużej różnicy w budowie ciała partnerów, lepszym rozwiązaniem może być stosowanie dwóch odrębnych nakryć. 

Jak dobrać kołdrę obciążeniową?

Najlepsza kołdra obciążeniowa to taka, której waga i długość są idealnie dobrane do parametrów ciała. Istnieją w tej materii bardzo precyzyjne wytyczne, którymi należy się kierować przy zakupie. Jak dobrać wagę kołdry obciążeniowej? Jest to bardzo proste i a do wyliczeń nie jest niezbędny kalkulator. 

Zaleca się, aby:

• Waga pościeli dla dziecka stanowiła 10-15 procent masy ciała. Przykładowo więc dla malucha ważącego 30 kilogramów idealnym rozwiązaniem jest kołdra 3-4 kilogramowa. Tak jak zostało wspomniane wyżej, nie zaleca się stosowania tego typu produktów u dzieci ważących mniej niż 20 kg. 
• Kołdry obciążeniowe dla dorosłych powinny ważyć 10 procent masy ciała. Oczywiście, mimo szerokiej oferty, nie zawsze istnienie możliwości dobrania modelu idealnie spełniającego to kryterium. W takiej sytuacji, jeśli specjalista nie zaleci inaczej, z reguły wybiera się kołdrę nieco cięższą (na przykład 8 kilo dla osoby ważącej 77 kg itd.).

Kołdra obciążeniowa a depresja

Wielu pacjentów pyta, czy kołdra obciążeniowa pomaga na depresję, zaburzenia nerwicowo-lękowe i bezsenność.  Z pewnością nie jest to uznana metoda leczenia, uważa się jednak, że w niektórych przypadkach może ona wspierać standardowe procedury farmakologiczne lub psychoterapeutyczne, zwłaszcza jeśli jednocześnie występują objawy zaburzeń integracji sensorycznej. 

Kołdra terapeutyczna może wyciszać i uspokajać, poprzez swój ciężar dając poczucie bezpieczeństwa. Sprawdza się to zwłaszcza w przypadku osób samotnych, śpiących w pojedynkę, cierpiących emocjonalnie przez niedostatek bodźców dotykowych. 

Należy jednak pamiętać, że w szczególności depresja jest ciężkim schorzeniem o potencjalnie śmiertelnych konsekwencjach, dlatego podstawą w jej terapii są sprawdzone leki na receptę oraz sesje w gabinecie psychoterapeuty.